Project
Oude landschappen" is een educatief Internetproject. Door oude landschapschilderijen en topografische tekeningen en prenten op de juiste plek op de kaart te zetten, kunnen we (ter plekke terugkijken in de tijd en) zien hoezeer Nederland veranderd, of juist gelijkgebleven is. Oude stadsgezichten zijn een echte buitenkans voor geschiedenis onderwijs, want geen ander land werd in de 17de eeuw zo uitbundig en gedetailleerd vastgelegd.
Google Earth en Google Maps maken het mogelijk om topografische schilderijen, tekeningen en prenten uit collecties overal ter wereld in een logische context te bekijken. De kunstwerken bevinden zich in collecties overal ter wereld. Onze mobiele telefoon app brengt ze weer terug naar hun oorsprong! (alle mobile platforms!)
Iedereen kan meedoen!
Locatie en beheer
Beheer van het project: Bureau AOTP (projectleider: Dieter van Werkum).
Producten
- database met GPS coördinaten (lengtegraad, breedtegraad, hoogte,
kijkrichting)
- Google Earth presentatie (3D)
Met het 'tijdlijn gereedschap' in Google Earth kan een chronologie van
landschapsschilderijen getoond worden of een periode worden
geselecteerd. Toepassing van de Gigapxl techniek staat het streamen
van zeer grote bestanden toe. De schilderijen kunnen (in de juiste
kijkrichting) worden vergeleken met actuele (panorama)foto's in
Google Streetview en/of de openbare lagen www.panoramio.nl en
www.360cities.net . Achter de schermen gebruiken
we Google Earth zelf ook als research tool.
- Google map op onze website (2D, had een panoramiolaag)
- mobiele augmented reality app (alle platforms!)
Deelprojecten
1. verzamelen van (digitale foto's van) waarheidsgetrouwe afbeeldingen
van landschappen van voor de uitvinding van de fotografie in 1838
(landschapschilderijen en topografische tekeningen en prenten).
2. uitfilteren van realistische beelden: Hierbij worden we inmiddels
bijgestaan door de afdeling Topografie van het Rijksbureau voor
Kunsthistorische Documentatie (RKD).
3. exacte plaatsbepaling van de oorspronkelijke gezichtspunten.
4. ontwerp en technische realisatie:
- De trend is '3D': vanaf Google Earth 4.2 kunnen afbeeldingen ook 'rechtop
staand', in de juiste kijkrichting worden bekeken. "Gezicht op
Amersfoort" is bovendien zo geprogrammeerd dat tot in kleine
details kan worden ingezoemd. Toepassing van deze techniek
veronderstelt echter zeer nauwkeurige plaatsbepaling.
- De trend is 'mobiel': Onze collectie is zichtbaar met de 'augmented reality'
app "Wikitude" (voor iPhone, Android-, Nokia- en Samsung
smartphones). Download onze gratis app naar uw toestel en selecteer
in de buurt van onze locaties de laag/wereld "landschapschilderijen".
Op steeds meer plekken kunt u zo letterlijk terugkijken in de tijd.
5. Ontwikkeling van (overig) lesmateriaal
6. acquisitie van erfgoedinstellingen
7. promotie: Het project is in februari 2007 gestart met een post in de
'Google Earth Community'. Naast een eigen blog en comments op zoveel
mogelijk andere sites is het project in mei 2010 aangemeld bij de
"projectenbank cultuurhistorie" van de Rijksdienst voor
Cultureel Ergfoed (RCE). Sinds februari 2011 Twitteren we elke keer
wanneer met onze mobiele app op een nieuwe locatie kan worden
'teruggekeken in de tijd' (twitter.com/landschappen).
Kader en bijzonderheden
De 'Google Earth Community' (https://bbs.keyhole.com, met in 2007 al meer dan 300.000 geregistreerde gebruikers) leek ons destijds dé plek om hulp te zoeken bij research naar locatie informatie. Te meer daar 'onze' kunstwerken zich in collecties over de hele wereld bevinden. We publiceerden versie 1 als demo van het toen nieuwe 'animatiegereedschap' (nu 'tijdbalkgereedschap' en 'tourplayer'). De eerste 16 schilderijen kwamen van de website van de Wageningse bodem deskundige, dr. A. E. Hartemink. Tenminste de grond op die schilderijen is dus waarheidsgetrouw.
De multimediapresentatie kan worden ingezet bij lessen voor het primair en vervolgonderwijs. Bij de kerndoelen in het primair onderwijs (2006) wordt aanbevolen dat leerlingen bij 'oriëntatie op de wereld' gebruikmaken van cultureel erfgoed. Leerlingen dienen een geïntegreerd geografisch en historisch wereldbeeld te ontwikkelen aan de hand van 'kaartvaardigheden'. Een interactieve globe als Google Earth komt hierbij uitstekend van pas.
In een later stadium ligt hergebruik van de presentatie voor 'Holland promotie' voor de hand, want "Geen land kan men, zonder er zelf geweest te zijn zo goed aan de hand van schilderijen leren kennen, als Holland" (Johann Heinrich Wilhelm Tischbein, 1810).
Voor onze mobiele app. maken we dankbaar gebruik van de open standaard 'openARML'. Hun voorstel is volgens ons kansrijk omdat het voortbouwt op de internationale standaard voor earthbrowsers, OGC-KML (voorheen Google Earth KML) en omdat initiatiefnemer Mobilizy alle internationale prijzen wint en daarom beschouwd wordt als 'technology leader' op dit terrein).
Vergelijkbare projecten
Bij de start van ons project in 2007 was ons geen soortgelijk project bekend en nog maar weinig scholen hadden het programma Google Earth geïnstalleerd. Vanaf 2009 kwamen er andere projecten, die het gelukkig allemaal anders doen;-)
- (2010) erfgoed.mobi
Net als watwaswaar.nl (zie hieronder) wordt hier gebouwd aan een nationaal platform voor Nederlands erfgoedinstellingen (Google Maps, 'batch geocoding').
Om drie redenen raden wij erfgoedinstellingen aan om liever zelf de geocodering van hun collectie ter hand te nemen:
Alle gesubsidieerde erfgoedinstellingen worden binnenkort verplicht kopieën van scans af te staan aan De Europese erfgoed database 'Europeana'. Daar zijn ook al plannen om (met precies dezelfde, onnauwkeurige (bulk) techniek) alle kunstwerken op de kaart zetten.
Men lijkt te vergeten dat Wikitude reeds een (volwaardig) mobiel platform online heeft: met kaart- en cameraview en voor alle platformen (iPhone, Android, Nokia/Symbian, Samsung/Bada). Binnenkort zullen zij een custom versie aanbieden met voor wie dat wil een eigen 'splashpage' voor in de appstores van mobiele platformen naar keuze.
Online kaarten werken veel sneller met zogenaamde 'hardcoded' coördinaten. Denkt u daarbij ook even aan de 'kijkrichting' ('heading') waar wij in ons project mee werken?
- (2010) www.watwaswaar.nl ontsluit de prentencollectie van de bibliotheek van de Technische Universiteit Delft. De prenten worden op de kaart gekoppeld aan 19de eeuwse stadsdelen (op een oude kaart van het kadaster, 1830). Nauwkeuriger wordt het helaas niet en bovendien bestonden die stadsdelen vaak nog niet toen de schetsen werden gemaakt. Van 'kijkrichting' is al helemaal geen sprake. Vermoedelijk is hier een (standaard) massa geocodering instrument gebruikt. Onze vingers jeuken, want van prenten die ooit werden verzameld door/voor de Faculteit Bouwkunde, mogen we verwachten dat het realistisch gehalte van de afbeeldingen hoog is.
- (2010) www.geocodedart.com, Google Maps project met locatie van (waarheidsgetrouwe- EN fantasie) schilderijen van over de hele wereld. Leuke site, maar dit is zelfs ons een beetje te ambitieus! De (amerikaanse) ontwikkelaar, heeft overigens laten weten het bij de huidige set (lage resolutie webplaatjes) te willen laten. We hebben 'Geocoded' geholpen met het testen van hun mobiele app.
- (2010) www.historypin.com, Project van (Google en) de Britse organisatie 'We are what we do'. Concurrentie voor plaatsvanherinnering.nl. Ouderen kunnen 'foto's met een verhaal' uploaden. Jongeren kunnen die dan bekijken in Streetview. Doel van alle projecten van deze engelse organisatie is om generaties met elkaar in contact te brengen en Google "hopes to become the largest user generated archive of the worlds historical images and stories". Eindelijk een project waarbij, net als bij ons, iedereen mee mag doen! Onze tijdbalk eindigt waar die van hen begint (1840).
- (2009) "Verdwenen Nederland". (Google en) uitgeverij Wolters Noordhoff hebben een 'Laag' opgenomen met vooroorlogse schoolwandplaten uit een bestaande publicatie met dezelfde naam.
- (2009) Mapit1418, Nationaal archief. Oorlogsfoto's uit de collectie van het Nationaal Archief.
- (2009) Tate Modern, London, Groot Brittanie. Google Maps presentatie met de impressionistische schilderijen (van Londen) van William Turner.
Niet online maar toch noemenswaard is de expositie in 2009 van Kunsthal Rotterdam "De Wijde blik", over de 19de eeuwse 'Haagsche School'; met lessuggesties voor docenten en een kijkwijzer voor leerlingen.
Evaluatie
Het onverwacht grote succes van zogenaamde 'smartphones' en de uitvinding van 'augmented reality worldbrowsers' (waarmee digitale informatie kan worden geprojecteerd op het camerascherm van mobile telefoons, hebben geleid tot meer aandacht. We blijven focussen op unieke content en proberen een brug te slaan tussen culturele erfgoedorganisaties en het publiek.
Voor beoordeling van geselecteerde schilderijen op hun realistisch gehalte (en daarmee samenhangend op de haalbaarheid van nauwkeurige plaatsbepaling) is contact gezocht met diverse professionals. Met hulp van het Rijksbureau voor Kunsthistorische Documentatie stevenen we inmiddels af op een zo goed mogelijke spreiding op de kaart van 17de en 18de eeuwse kunstwerken.
Begroting en dekkingsplan
In opdracht van openbare basisschool De Meander in Amersfoort werkt AOTP aan de ontwikkeling van een complete Google Earth leerlijn voor de midden- en bovenbouw. Wanneer deze compleet is zal de les ook beschikbaar worden gesteld aan andere scholen (schooltypen). Google Earth lessen zijn een uitstekende toepassing van digiborden.
We blijven er naar streven dat al ons materiaal gratis blijft voor onderwijsinstellingen. Dit zal echter alleen mogelijk blijven wanneer erfgoed instellingen zullen willen participeren. We zijn heel benieuwd welke regio straks voorop gaat lopen!
Meer informatie
Uw suggesties en ook vragen stellen we zeer op prijs! Projectleider Dieter van Werkum houdt ook een blog bij.
Tja, zo kan het natuurlijk ook . . .